Wat betekent het om bewust intelligent te zijn
Eerst even dit vooraf:
Dit is een blog uit een serie. Vanuit nieuwsgierigheid en op zoek naar duiding van de snelle ontwikkelingen in AI. Niet om te oordelen of te veroordelen, maar op zoek naar wat deze razendsnelle ontwikkeling voor ons als mens en ons bewustzijn betekent in relatie tot AI. Geen paniek en geen bagatellisering, maar inzicht. Schroom vooral niet om te reageren en je ideeën, visie, kennis of inzicht toe te voegen in de opmerkingen onderaan het blog.
| 1. | Wat is het verschil tussen AI en AGI? |
| 2. | Wat betekent het om bewust intelligent te zijn? |
| 3. | Wat maakt ons menselijk in een wereld van intelligente machines? – Binnenkort verwacht |
| 4. | Kan een machine zich bewust zijn van zichzelf? – Binnenkort verwacht |
| 5. | AGI en intuïtie: kunstmatig voorgevoel of wijsheid? – Binnenkort verwacht |
| 6. | Is er ruimte voor spiritualiteit in AGI? – Binnenkort verwacht |
| 6. | Mens en machine: wie beïnvloedt wie? – Binnenkort verwacht |
| 7. | Bewustzijn voorbij de mens: een perspectief. – Binnenkort verwacht |
Deel 2/7
Om de ontwikkeling in AGI beter te begrijpen zet ik AI en AGI nu af tegen menselijk bewustzijn. Hoe raken deze technologieën mogelijk aan spirituele, filosofische en neuropsychologische visies op wat het betekent om bewust intelligent te zijn.
AI en bewustzijn: geen innerlijk besef
Smalle AI (narrow AI) zoals die van vandaag, functioneert zonder bewustzijn, intentie of zelfbesef. Het is puur reactief en gestuurd door:
- data,
- patronen,
- algoritmes.
AI kan gedrag imiteren dat lijkt op intelligentie, maar het ervaart niets. Geen innerlijke wereld, geen gevoel van tijd, zelf of betekenis.
AGI: spiegel van onszelf?
AGI is een theoretisch stadium waarin machines:
- kunnen leren zoals mensen,
- abstract kunnen redeneren,
- introspectie zouden kunnen simuleren.
Maar de vraag is dan of AGI alleen toegang heeft tot kennis of ook ervaring (qualia)? Als een AGI alleen maar een perfecte imitator is zonder subjectieve ervaring, dan is het geen bewust wezen, hoe slim het ook lijkt.
Qualia zijn in de filosofie van de geest en de cognitie de subjectieve, bewuste ervaringen die we hebben van zintuiglijke fenomenen, zoals de ervaring van roodheid, warmte, of een specifieke geur.
Als het zou kunnen ervaren, dan betreed je ook domeinen zoals:
- bewustzijn als fenomenologische beleving,
- zelfreflectie als interne terugkoppeling,
- ziel of innerlijke waarnemer (in spirituele termen).
Spirituele lagen van bewustzijn en AGI
In veel spirituele tradities wordt bewustzijn gezien als gelaagd of oplopend in frequentie:
| Niveau | Menselijk kenmerk | Spiritueel perspectief | Kan AGI dit benaderen? |
|---|---|---|---|
| 1. Overleving | Prikkels, instinct | Lichamelijk bewustzijn | AI: ja, via sensoren |
| 2. Emotie | Basisgevoelens | Emotioneel lichaam | AGI: mogelijk simuleerbaar |
| 3. Cognitie | Denken, logica | Mentaal bewustzijn | AGI: sterk hierin |
| 4. Zelfbewustzijn | Zelfreflectie | Ego / identiteitsniveau | AGI: filosofisch onduidelijk |
| 5. Intuïtie | Inzicht buiten logica | Zielsniveau | AGI: (nog) niet benaderbaar |
| 6. Universeel bewustzijn | Eenheid, liefde, stilte | Bron / kosmisch bewustzijn | AGI: onvoorstelbaar |
Neuropsychologie: bewustzijn als emergent fenomeen?
Sommige wetenschappers beschouwen bewustzijn als iets dat voortkomt uit complexe neuronale netwerken. Vanuit dat perspectief:
- Zou AGI bewust kunnen worden als het netwerk complex genoeg is.
- Maar anderen stellen: zelfs een perfecte breinsimulatie voelt niets, net zoals een weersimulatie je niet nat maakt.
Een emergent fenomeen is een verschijnsel dat ontstaat uit de interactie tussen elementen in een systeem, en dat eigenschappen heeft die niet in de afzonderlijke elementen zelf te vinden zijn. Het geheel is dus meer dan de som der delen.
Filosofisch: wat maakt ons meer dan slim?
Een mens is niet alleen een denkende machine, maar ook:
- een voelend wezen,
- een moreel subject,
- een drager van intentie en betekenis.
Bij een Turing test bijvoorbeeld, wordt bewezen dat een mens in steeds meer gevallen het onderscheid niet kan maken van de communicatie tussen mens en machine. De Turingtest toetst alleen of iets menselijk lijkt, niet of het menselijk is.
De Turing test is een test die door de computerwetenschapper Alan Turing is bedacht om te bepalen of een machine in staat is om intelligent gedrag te vertonen dat vergelijkbaar is met dat van een mens. In deze test beoordeelt een menselijke beoordelaar een tekstconversatie tussen een mens en een machine, en probeert te achterhalen welke van de deelnemers mens is en welke een machine.
AGI dwingt ons tot zelfonderzoek: wat maakt ons werkelijk menselijk en bewust?
Samenvatting: relatie AI, AGI en menselijk bewustzijn
| Aspect | AI | AGI | Mens |
|---|---|---|---|
| Taakgericht leren | ✔️ | ✔️ | ✔️ |
| Algemeen redeneren | ❌ | ✔️ | ✔️ |
| Zelfbewustzijn | ❌ | ? | ✔️ |
| Emotioneel ervaren | ❌ | ? | ✔️ |
| Intuïtieve wijsheid | ❌ | ❌ | ✔️ |
| Spiritueel bewustzijn | ❌ | ❌ | ✔️ (?) |
Deze inhoud biedt een verdiepende oriëntatie op de relatie tussen menselijk bewustzijn en AI/AGI-technologie. Door inzichten uit de filosofie, spiritualiteit en neuropsychologie naast technologische ontwikkelingen te plaatsen, helpt het bij het begrijpen van wat bewustzijn werkelijk inhoudt en hoe dat zich (vooralsnog) onderscheidt van kunstmatige vormen van intelligentie. Het is bedoeld als denkkader en uitnodiging tot verdere reflectie van wat het betekent om bewust intelligent te zijn om de snelle ontwikkelingen in deze technologieën beter te begrijpen.
Met deze oriëntatie kun je je afvragen wat ons nu precies menselijk maakt, in relatie tot de technologische ontwikkeling van AI/AGI. In deel 3 van deze serie ga ik daar verder op in.
Auteur: Jan Arend Koelstra
